Ấn Độ và nền tảng Jio trở thành công ty viễn thông lớn nhất, gọi vốn 21 tỷ đôla

năm 2010 một trong những công ty lớn nhất Ấn Độ đã quay lại mảng viễn thông và sau 10 năm đã vượt mặt những hãng viễn thông đương thời để trở thành hãng viễn thông hàng đầu
Reliance Jio hiện đã đổi tên thành những nền tảng Jio [Jio Platforms] đã tận dụng mạng lưới 30 tỷ đôla để tái định hình viễn thông Ấn Độ và mang dữ liệu rẻ ra toàn quốc
Reliance Jio nhảy và một trong những ngành công nghiệp cạnh tranh nhất Ấn Độ và đã giành được yêu thích của các hãng công nghệ lớn của Mỹ

Khởi nghiệp viễn thông
sau nhiều năm, Reliance Industries đã đi từ dệt may đến hoá dầu đến bán lẻ... giúp sáng lập Dhirubhai Ambani trở thành một trong những người giàu nhất Ấn Độ

Reliance đơn thương độc mã giữ 9% xuất khẩu Ấn Độ với doanh thu chiếm 2.6% tổng GDP - không bằng được Samsung ở Hàn Quốc

Jio không phải lần đầu tiên Reliance nhảy vào thị trường viễn thông: năm 2002 tập đoàn đã ra mắt Reliance Communications [RCOM] với mục tiêu mang dịch vụ truyền tải âm thanh lên thị trường

nỗ lực đã được kế tục bởi Mukesh con trai đầu lòng của Dhirubhai

Ambani nhận thấy ở Ấn Độ thì gửi bưu thiếp còn rẻ hơn gọi điện thoại: gọi điện đắt đến nỗi cả một ngành công nghiệp đã tăng trưởng xoay quanh những cuộc gọi nhỡ - miễn phí

30% toàn bộ cuộc gọi điện thoại đầu thập niên 2000 là gọi nhỡ, cố ý thực hiện để để lại lời nhắn cuộc gọi nhỡ

Dhirubhai nhận thấy cơ hội tái định hình thị trường viễn thông Ấn Độ để tiếp cận phổ thông nhưng chưa bao giờ có cơ hội hiện thực hoá: năm 2002 ông đột quỵ mất ở tuổi 69

ban đầu Reliance Communication hoạt động suôn sẻ mà không có nhà sáng lập, sau rốt mua lại 115 triệu khách hàng và được coi là hãng hàng đầu - sau đó mất vị thế và tụt hạng

Dhirubhai mất, tranh chấp nổ ra giữa con trai cả Mukesh và con thứ Anil: năm 2005 mẹ họ giải quyết tranh chấp bằng cách chia ra phần tài chính, cơ cấu quyền lực và phân nhánh viễn thông của Reliance để thành lập tập đoàn Reliance ADA cho Anil quản lý

hai công ty ký một hiệp ước không cạnh tranh sẽ ngăn Mukesh và Reliance Industries nhảy vào mảng viễn thông: giai đoạn đã kết thúc năm 2010 vì hai anh em muốn chấm dứt để hoà thuận với nhau

Ngành viễn thông di động Ấn Độ
viễn thông di động Ấn Độ lớn nhì thế giới chỉ sau Trung Quốc với hơn một tỷ người đăng ký thuê bao

thị trường cũng là một trong những nơi cạnh tranh nhất: khi Jio khai trương năm 2016 đã có 8 hãng nắm giữ tối thiếu 5% thị phần

đứng đầu là Airtel giữ 24% thị phần: nhà cung cấp giá rẻ nổi tiếng là hãng viễn thông tiên phong thuê ngoài tất cả hoạt động kinh doanh ngoại trừ quảng cáo, bán hàng và tài chính

Vodafone và Idea bấy giờ giữ thị phần 15-17%: Vodafone Ấn Độ là liên doanh mua bởi công ty đa quốc gia Vodafone của Anh năm 2011 - Idea từng là công ty con của Aditya Birla Group kinh doanh nông nghiệp và hoá học Ấn Độ

còn lại có những hãng Aircel, Reliance Communications, BSNL sở hữu nhà nước, Tata Decocomo và Telenor: đều nắm dưới 10% thị phần, ít nhất là 5%

tình trạng phân mảnh của thị trường viễn thông Ấn Độ khiến mọi người tin rằng không có lợi nhuận để nhảy vào: khách hàng rất nhạy cảm với giá bán và chuyển đổi giữa các hãng thì rất dễ - cạnh tranh đã nghiền nát mọi hãng, nhưng Jio đã tìm được cách vượt lên

Jio luồn cửa sau
ngay sau khi anh em Ambani kết thúc hiệp ước không cạnh tranh năm 2010, Reliance Industries trả 670 triệu đôla mua 95% công ty dịch vụ internet không niêm yết có tên là công ty trách nhiệm hữu hạn dịch vụ băng thông rộng Infotel [IBSL - Infotel Broadbank Service Limited]

mảng viễn thông của Ấn Độ chia ra 22 vùng phủ sóng: IBSL lấy được phổ băng thông rộng không dây 4G trên tất cả 22 telecom circle - phổ ấy không hấp dẫn những công ty khác trong ngành viễn thông, đều tập trung vào phổ 3G cũng được bán trong buổi đấu thầu ấy

sau thương vụ "lấy được" [acquisition] IBSL đổi tên thành Reliance Jio Infocomm Limited: Jio là tiếng Hindu nghĩa là "để sống" - Mukesh Ambani sau này có nói "Jio nghĩa là sống và sẵn sàng với mọi cơ hội"

công ty bắt đầu xây dựng một mạng lưới toàn quốc những cáp sợi quang và hạ tầng: lúc này thì Jio có vẻ hướng đến trở thành một nhà cung cấp dịch vụ internet độc lập

nhưng Jio tham vọng hơn: Reliance từ lâu phụ thuộc vào một quan hệ nồng ấm với chính phủ Ấn Độ - nhiệm vụ của Jio song hành với những mục tiêu của thủ tướng Narendra Modi cho phát triển hạ tầng và chất lượng dịch vụ

năm 2013 chính phủ Ấn Độ thay đổi cuộc chơi: cho phép Jio cung cấp dịch vụ gọi điện âm thanh với giấy phép dịch vụ internet - thắng lợi lớn vì gọi âm thanh chiếm 70-85% doanh thu viễn thông Ấn Độ và trước đó cần một giấy phép riêng

bấy giờ Jio lách cửa sau vào ngành viễn thông với mạng lưới sóng dữ liệu của mình, sử dụng tiêu chuẩn viễn thông không dây 4G có tên là Voice over LTE [long term evolution - một tiêu chuẩn liên lạc không dây băng thông rộng cho thiết bị di động và thiết bị dữ liệu đầu cuối]

Xây dựng mạng lưới và chiến lược
từ năm 2010 đến 2017 Jio xây dựng mạng lưới 4G và duy-nhất-LTE lớn nhất thế giới với 25 vạn km cáp sợi quang và 9 vạn tháp 4G - đối tác với những hãng mạng lưới nước ngoài như British Telecom và Deutsche Telekom

mạng lưới là dự án phát triển từ đầu [green field] tức là xây hoàn toàn mới [built from scratch] cho lợi ích lớn hơn các đối thủ là những mạng lưới được nâng cấp từ thời 2G và 3G

khi họ xây dựng mạng lưới 30 tỷ đôla, ban quản trị Jio mở rộng nghiên cứu lên ngành viễn thông Ấn Độ
nghiên cứu cho thấy người ta trả quá cao cho dịch vụ dữ liệu: chỉ 24.3% dân số tiếp cận trang web di động năm 2016 - khách hàng phổ thông Ấn Độ sử dụng 400 MB dữ liệu mỗi tháng, không đáp ứng được những youtube, facebook và trang web di động
như đã đề cập, viễn thông Ấn Độ kiếm tiền từ dịch vụ gọi điện âm thanh nên không có lý do gì đầu tư vào dữ liệu: Jio nhận thấy cơ hội đánh bại các đối thủ - tận dụng mạng lưới 4G mới toanh [green field] để đánh vào mảng kiếm tiền của các hãng đương thời

Khai trương
tháng 9 năm 2016 Mukesh Ambani ra mắt Jio trong phát biểu tại cuộc họp thường niên lần thứ 42 của Reliance Industry: đưa ra 4 công bố đã mãi mãi thay đổi ngành viễn thông Ấn Độ

đầu tiên, Jio sẽ không bao giờ tính phí gọi thoại ở Ấn Độ: 100 tin nhắn miễn phí mỗi ngày - khách chỉ trả tiền dữ liệu [truy cập]
thứ hai, Jio có giá dữ liệu rẻ nhất thế giới: một GB dữ liệu tốn 50 rupee Ấn Độ tương đương 70 xu Mỹ
thứ ba, Jio ra mắt 10 gói cước hoàn toàn phá giá các gói cước đối thủ, trong đó có những gói của hãng viễn thông hàng đầu Airtel
thứ tư, Jio tuyên bố một "chào mời lần đầu" [welcome offer] gây choáng: khách hàng dễ dàng đăng ký lấy một thẻ SIM miễn phí chỉ sau 15 phút và trong 5 tháng cho đến ngày 31 tháng 12 năm 2016 khách hàng được miễn phí không giới hạn cuộc gọi, tin nhắn và dữ liệu 4 GB mỗi ngày
khuyến mãi ấy sau đó đã được kéo dài đến ngày 31 tháng 3 năm 2017 với 'chào mời' [offer] chúc mừng năm mới, tuy nhiên giới hạn 4 GB mỗi ngày bị giảm còn 1 GB
tháng 2 năm 2017 Jio ra mắt Jio Prime một chương trình thành viên đặc quyền
những ai đăng ký 99 rupee một năm sẽ được giá dữ liệu tốt hơn và thêm những perk [ưu tiên] nữa

Quảng cáo và phân phối
Jio tuyển dụng những gương mặt nổi tiếng nhất Ấn Độ: diễn viên kiêm nhà sản xuất Shah Rukh Khan mệnh danh vua Bollywood làm đại sứ thương hiệu và xuất hiện trong nhiều quảng cáo

Jio cũng vung không rõ bao nhiêu tiền tài trợ 7 đội tuyển trong giải ngoại hạng Ấn Độ là giải đấu cricket đáng chú ý nhất thế giới: so với Idea Cellular chỉ tài trợ một đội
mạng lưới của hãng là xịn nhất nhưng không tương thích với điện thoại 3G cũ cho nên khách hàng cần nâng cấp thiết bị: Jio mở chương trình tài trợ giá bán điện thoại 4G LTE cho khách hàng
thương hiệu LYF nổi tiếng trở thành hãng bán điện thoại LTE lớn nhì Ấn Độ và lớn thứ 5 thế giới: thương hiệu điện thoại Jio của hãng cũng rất phổ biến, nhanh chóng bán sạch trong đợt dịch covid

Đối thủ đáp trả
Jio xuất hiện đã rung chuyển ngành viễn thông: mất 12 năm để Airtel có 50 triệu người đăng ký, cả Vodafone Ấn Độ và Idea đã mất 13 năm
Jio đạt cột mốc 50 triệu chỉ 83 ngày, mỗi ngày 60 vạn người đăng ký: Mukesh Ambani nói công ty có thể 7 khách hàng vào mạng lưới mỗi giây, mỗi ngày trong 170 ngày đầu ra mắt
người ta xếp hàng lấy thẻ SIM Jio: mẫu đơn đăng ký miễn phí được bán ra chợ đen với giá một trăm ruppe tương đương 1.4 đôla
doanh thu trung bình mỗi người dùng [ARPU - average revenue per user] toàn ngành tụt từ 122 ruppe xuống còn 104 rupee chỉ sau một quý
phần còn lại của thị trường đã phải thiết kế lại gói cước: Airtel giảm giá những gói dữ liệu 4G/3G đi 80%, Idea Cellular giảm đi 60%
người dùng Jio tiêu thụ gấp 30 lần lượng dữ liệu của người đăng ký trước đấy, hơn 11 GB một tháng: các hãng lớn đã phải chi nhiều tiền ra nâng cấp mạng lưới
những hãng ấy đã kiện pháp lý chống lại những chiến lược phá giá của Jio: Airtel và các hãng nữa đã tìm đến uỷ ban cạnh tranh của Ấn Độ [CCI - competition commission of India] cáo buộc Jio đang bán phá giá - bán dịch vụ với giá lỗ, thấp hơn chi phí biến đổi [variable cost - chi phí duy trì hoạt động] với mục đích duy nhất là loại bỏ đối thủ cạnh tranh
tháng 6 năm 2017 CCI phủ quyết vụ kiện của Airtel trên căn cứ rằng Jio là hãng mới vào thị trường
sau rốt, xuất hiện của Jio đã buộc một làn sóng phá sản và sát nhập: Vodafone Ấn Độ mất 10% lợi nhuận đã sát nhập với Idea Cellular, Bharti mua lại Telenor India, Reliance Communication cũ quản lý bởi Anil Ambani nộp đơn phá sản và tài sản bị bán cho Jio

tầm 8 công ty cung cấp viễn thông hoạt động năm 2016 đã sát nhập xuống còn 4 với Jio đứng đầu

Trả nợ
Reliance Jio chiếm thị phần lớn nhưng bản chất Reliance Industries vẫn là công ty hoá dầu: phân nhánh dịch vụ kỹ thuật số tăng trưởng mạnh nhưng doanh thu chỉ chiếm ít phần trăm của cả tập đoàn
nhưng 10 năm đầu tư và 4 năm thương chiến viễn thông đã bỏ lại cho Reliance hơn 20 tỷ đôla nợ ròng: cổ đông bắt đầu lo lắng - tỷ lệ nợ ròng trên tài sản đã tăng gấp 10 lần từ năm 2013
Credit Suisse và các nhà phân tích khác đã hạ chứng khoán của công ty xuống hạng kém khả quan
Mukesh đã gặp những nhà phân tích và hứa sẽ tìm được tiền trả nợ
đầu tiên Jio xuất ra [spin off] những mạng lưới cáp quang và tháp thành những công ty riêng: công ty Brookfield ở Canada đã mua các tháp
sau đó Reliance bán 20% cổ phần của phân nhánh dầu-thành-chất-hoá-học của Reliance cho công ty dầu nhà nước Saudi Aramco: thương vụ thất bại vì dịch cúm covid bùng phát đánh hạ giá dầu
(việc đàm phán có vẻ đã nối lại mới đây)
đành chuyển sang kế hoạch hai, Reliance quay sang các công ty internet phương tây, nhanh chóng thoả thuận qua ứng dụng Zoom - trước hết tìm nhà đầu tư lớn: Facebook trả 5.7 tỷ đôla lấy 9.9% cổ phần
sau đó một loạt các nhà đầu tư quỹ tư như KKR, General Atlantic, Silver Lake, TPG, Abu Dhabi Sovereign Wealth Fund và Saudi Arabian Sovereign Wealth Fund - Google khép lại với hợp đồng 4.5 tỷ đôla riêng
tổng cộng, công ty bán 32.97% cổ phần ở Reliance Jio Platforms lấy 21 tỷ đôla

Giấc mơ
Mukesh bán cho các nhà đầu tư ý tưởng rằng Jio sẽ là keo dính đoàn kết nhiều phân nhánh của Reliance Industries thành một khối mạch lạc
không ít người đã chỉ ra xu hướng của Reliance sẽ sát nhập dọc và leo lên chuỗi cung: Jio khởi nghiệp hạ tầng bằng dịch vụ internet và bán điện thoại số lượng lớn đến nay đã được một thời gian
đột phá cuối cùng ấy sẽ tạo ra dịch vụ tiêu dùng duy nhất đó: một siêu ứng dụng sẽ gộp tất cả nhiều kênh truyền thông, bán lẻ và dịch vụ viễn thông của Jio
đằng sau cánh gà, có lẽ nhiều nhà đầu tư cũng nhận thấy chính phủ Ấn Độ lặng lẽ khép cửa thị trường Ấn Độ không chào đón những hãng Trung Quốc: chừa chỗ cho hãng lớn Ấn Độ - Reliance thì quen với chính phủ Ấn Độ đã lâu, là ván cược tốt để trở thành hãng lớn
trong khi đó, đơn vị viễn thông sẽ tìm cách kiếm tiền [monetize] và tăng trưởng doanh thu mà không mất đi vị thế thị phần lớn nhất: chào mời cáp quang đến hộ gia đình và gói dịch vụ 3 phần là truyền hình cáp, internet băng thông rộng và dịch vụ di động - sau đó bán những dịch vụ tăng giá trị phụ trội [adjacent value-added] đúng chiến lược viễn thông tiêu chuẩn
thú vị là công ty giành cả một slide thuyết trình trong buổi trình bày nhà đầu tư cho những mời chào [offer] trải nghiệm internet vạn vật [IOT - internet of things] hộ gia đình
quý 3 năm 2021, Reliance báo cáo mảng bán lẻ và kỹ thuật số đã tạo động lực 56% tăng [incremental] thu nhập chưa tính phí tài chính, thuế, khấu hao và khấu trừ nợ [EBITDA - earning before interest, tax, depreciation and amortization] - cũng có thể vì mảng hoá dầu thất bát trong thời bệnh dịch covid
EBITDA kỹ thuật số tăng 48% so với năm ngoái - gọi là bò sữa tiền mặt [cash cow] được rồi

Kết
hôm nay Ấn Độ là thị trường internet lớn nhì thế giới

Jio đã biến đổi nền kinh tế kỹ thuật số của quốc gia và mang hàng triệu người lên trực tuyến

hẳn là đầu tư hạ tầng của Jio sẽ lãi: các công ty Mỹ như AT&T, Comcast và Charter thu về hàng tỷ đôla tiền mặt từ những gói dịch vụ internet nước ba: truyền hình cáp, internet băng thông rộng, dịch vụ di động
Facebook và các nhà đầu tư khác định giá Jio vào khoảng 60 tỷ đôla: công ty đã đạt 10 tỷ đôla doanh thu thường niên - bản trình bày nhà đầu tư cũng nói EBITDA tăng [margin] 44% trong quý vừa qua [quý 2 hoặc 3 năm 2021]
giả sử Jio đạt 10 tỷ đôla doanh thu thường niên năm tiếp theo trong khi duy trì được tăng trưởng EBITDA ấy, giá trị 60 tỷ đôla sẽ là món hời
nhưng đến nay thì Jio có vẻ theo chân chiến lược tiêu chuẩn của công ty internet băng thông rộng: chiến lược rất thành công nhưng không ấn tượng hay đột phá
liệu Jio có thể đáp ứng được kỳ vọng và giấc mơ những tác giả công nghệ ở thung lũng Silicon đang mộng tưởng