để chế bom, ta cần nguyên liệu phóng xạ thô
năm 1956 Ai Cập quốc hữu hoá kênh đào Suez
Magnox
hầu hết các lò phản ứng được phân loại dựa trên 2 yếu tố khi xây dựng
năm 1957 ngành điện Anh bị tái cơ cấu, thành lập ban sản xuất điện trung ương CEGB
Vỡ kế hoạch
kế hoạch mở rộng hậu Suez của AEA là một tham vọng liều lĩnh
Lãi suất
cùng lúc đó, lãi suất tăng và việc xây dựng nhà máy điện thì lâu và cần nhiều vốn
giá làm điện của trạm Berkeley và Bradwell tăng từ 150 bảng Anh một kilowatt lên thành 160 trước khi việc xây dựng bắt đầu
Plutoni
thiết kế làm mát bằng không khí của quân đội Anh, như đã nói, những lò phản ứng ấy thích hợp làm plutoni hơn là có hiệu quả kinh tế khi làm điện
nhà máy điện hạt nhân có thể bán plutoni cho quân đội Anh để tăng thu nhập
năm 1955 giá bán plutoni cao gấp hàng trăm lần so ngang khối lượng với vàng
nguồn plutoni mới từ Canada và Mỹ đã đánh tụt giá bán
plutoni cũng khó bán ra nước ngoài, nên thương vụ bán cho quân đội Anh không còn hấp dẫn nữa
với những dự trù không thành sự thật, vỡ kế hoạch 10% chi phí và 40% thời gian thì cũng không tệ lắm
vỡ kế hoạch vẫn xảy ra, cho cả những trạm nhiên liệu hoá thạch
hầu hết công nhận rằng Magnox có mục tiêu chiến lược và chính trị hơn và kinh tế
dự án Magnox sẽ xác lập vị thế Anh là tiên phong điện hạt nhân
chưa hết, trạm thực tế, mặc dù hơi hụt công suất, hoạt động hiệu quả và không phát sinh sự cố nào trong quãng đời vận hành
nhìn chung, nỗ lực có lẽ xứng đáng
Thế hệ 2
khi chương trình Magnox bắt đầu tem tém lại, chính phủ Anh khởi động chương trình hạt nhân thế hệ 2 vào tháng 4 năm 1964 để thay thế Magnox
3 tập đoàn đã nộp các gói thầu cho nhà máy đầu tiên, là mở rộng nhà máy điện hạt nhân Dungeness, loại Magnox
sử dụng nhiều thiết kế lò phản ứng, CEGB được trao nhiệm vụ quyết định giữa tiếp tục thiết kế lò phản ứng làm mát bằng không khí phong cách Magnox hoặc áp dụng thiết kế nước nhẹ Mỹ
AEA chủ trương thiết kế làm mát không khí
ban đầu, CEGB có vẻ ngờ vực, vì đã có kinh nghiệm với Magnox nên lo ngại sẽ có những hạn chế thiết kế nghiêm trọng
vấn đề là chính phủ Anh muốn, sau rốt, sẽ xuất khẩu những thiết kế lò phản ứng trong nước Anh ra hải ngoại
nhưng cộng đồng quốc tế thì ngày càng ưa thích thiết kế làm mát bằng nước phong cách Mỹ
cho nên, trong khi CEGB đáng lẽ có quyền tự chọn lò phản ứng để sử dụng, chính phủ Anh chắc chắn có ý khác
cuối năm 1964 giám đốc CEGB là ngài Christopher Hinton nghỉ hưu
như đã nói, 3 tập đoàn nộp các gói thầu cho nhà máy điện hạt nhân Dungeness B
2 tập đoàn English Electric và Nuclear Power Group ưa chuộng thiết kế làm mát bằng nước của Mỹ
2 tập đoàn được hậu thuẫn bởi các công ty uy tín
nhưng trong giai đoạn ước tính giá thành của tiến trình lựa chọn gói thầu, AEA Anh đã tham vấn kỹ thuật một tập đoàn thứ 3 là Atomic Power Construction
Atomic Power Construction đang gặp khó khăn tài chính sau khi thua thầu cho trạm Magnox cuối cùng, căn bản là sắp phá sản
trong khi tư vấn kỹ thuật, Atomic Power đã ước lượng ngắn gọn tiềm năng gấp đôi những thanh kéo của thiết kế làm mát không khí ban đầu
phút cuối, Atomic Power đã nộp một gói thầu cuối cùng dựa trên tiềm năng này
CEGB quyết định lựa chọn gói thầu thứ 3 này và làm ngạc nhiên vài người
để bảo vệ quyết định, AEA Anh giải thích rằng dựa theo điều kiện Anh thì nhà máy Dungeness làm mát không khí sẽ sản sinh điện rẻ hơn 7% so với thiết kế làm mát bằng nước của Mỹ
tháng 5 năm 1965 khuyến nghị chính thức đưa ra để tiến triển lò phản ứng làm mát không khí tiên tiến AGR
những tập đoàn khác cũng phải làm AGR
Bộ trưởng điện Fred Lee nói với Viện Thứ dân rằng tôi khá chắc là chúng ta đã thắng lớn, một đột phá vĩ đại nhất lịch sử
Thất bại AGR
hoá ra AGR đơn giản là lựa chọn sai lầm
điện hạt nhân bị nâng tầm quá khả năng thực tế, để giành được gói thầu
tập đoàn Atomic Power Construction sụp đổ năm 1969
English Electric gom góp tàn dư
bí ngữ được nhắc đến chỉ là "điều kiện nước Anh"
2 giả thiết mô hình tài chính căn bản là
giả thiết sai lầm đầu tiên là giá vốn, từng thấp hơn những dự án Mỹ tương đương bấy giờ mặc dù sử dụng một thiết kế không đáng tin bằng
giả thiết thứ 2 là rằng AGR có thể vận hành lâu hơn thiết kế Mỹ vì không cần tắt để nạp lại nhiên liệu - tái nạp nhiên liệu khi chạy [on load refueling]
giả thiết sai vì họ không thực sự thử thực hiện nạp lại nhiên liệu khi chạy trên một AGR kích cỡ hoàn thiện, chỉ thực hiện trên mẫu thử bé có công suất 33 megawatt, nhỏ bằng nhiểu lần công trình đề xuất
khi lần đầu thử nạp lại nhiên liệu khi chạy trên một AGR hoàn chỉnh, lò phản ứng bắt đầu rung lắc mạnh đến mức 3 nhân tố nhiên liệu đã vỡ ra từng mảnh
phải hơn 20 năm thì nạp lại nhiên liệu khi chạy mới thành công
năm 1967 người ta bắt đầu nhận thấy thiết kế AGR chưa sẵn sàng
Thử thách kỹ thuật
lý do AGR đáng lẽ hiệu năng cao hơn Magnox tiền nhiệm là vì hoạt động ở nhiệt độ cao hơn, dẫn đến hiệu suất nhiệt năng cao hơn 40%
tuy nhiên kỹ sư phát hiện rằng nhiệt độ cao làm ăn mòn magie sử dụng trước đó được tráng quanh nhiên liệu
hơn 10 triệu bảng Anh được chi ra để thử nghiệm thay thế
đầu tiên là Beryli, đã bị loại bỏ vì cacbon đi ô xit gây ăn mòn
sau đó là thép, cần thêm việc kỹ sư vì những đặc điểm hạt nhân nhưng bị coi là chi phí không thể tránh được
vấn đề nghiêm trọng thứ 2 là với sử dụng than chì để làm dịu lò phản ứng
nhiệt độ và tải phóng xạ đủ cao thì than chì sẽ vỡ, gây vấn đề
để làm mát than chì, một hệ thống thông mát mới phải được bày ra
thử thách kỹ thuật ở Dungeness nhà máy hạt nhân B vẫn tiếp diễn
lò phản ứng đầu tiên bắt đầu làm điện năm 1983
trạm điện không thể đạt công suất cao nhất cho đến tận 2004
Đắt đỏ
trạm Dungeness B là biểu tượng dài lâu cho ngành điện hạt nhân chật vật của Anh
7 trạm AGR khác được xây từ năm 1979 đến 1986 ít trục trặc hơn những vẫn vỡ kế hoạch chi phí và thời gian
ước tính do nhà kinh tế P.D Henderson công bố năm 1977 cho thấy thất bại AGR tiêu phí đảo quốc 2.1 tỷ bảng Anh theo thời giá năm 1975 tương đương hiện nay là 20 tỷ bảng Anh
năm 1977 trạm Dungeness B còn đến 6 năm hoang phí nữa nên chi phí còn phải hơn
trong khi đó, vấn đề sản xuất, bất ổn lao động và chậm trễ tiến độ xây dựng là thực tế mà thiết kế AGR ngay từ đầu thì căn bản đã thiếu sót
vụ thúc đẩy xây dựng trạm điện này của đảo Anh đã để lại một đám những trạm phi hiệu quả kinh tế
Than, dầu và thập niên 1970
khám phá những mỏ dầu khí khổng lồ ở biển Bắc đã mang lại những thử thách kinh tế mới cho điện hạt nhân
triển khai AGR là thất bại nhưng không có nghĩa là toàn ngành điện hạt nhân
chính phủ Anh lại muốn những trạm mới, nhưng lựa chọn thiết kế lò phản ứng nào đây?
lại thêm những tranh luận giữa AGR và thiết kế lò phản ứng làm mát bằng nước của Mỹ
lò làm mát bằng nước của Mỹ được chọn
lúc này thì công chúng Anh đã chịu nhiều năm trì hoãn và hứa hão, bắt đầu mất niềm tin và trở nên bi quan cho ngành điện hạt nhân, dấy lên nghi ngờ
Thatcher
năm 1979 Margaret Thatcher và chính phủ bảo thủ lên nắm quyền
cá nhân bà thủ tướng Margaret ủng hộ điện hạt nhân, ưa thích rằng không xả thải khí gây hiệu ứng nhà kính và là lựa chọn dự phòng cho ngành than
Margaret cũng là một nhà khoa học, ngưỡng mộ công nghệ đằng sau điện mới
cho nên thật mỉa mai vì chính sách của bà lại có hiệu ứng dài lâu đến ngành hạt nhân đảo quốc
thập niên 1980 những lo ngại an ninh năng lượng dần tan biến, chính phủ của bà Margaret tìm cách giảm can hệ vào chính sách điện
mới đầu, chính quyền của bà tin rằng điện làm từ hạt nhân rẻ hơn bất cứ phương pháp nào khác, chức sắc tuyên bố nhiều lần
cho nên tự do hoá thị trường sẽ không sao cả, đúng không?
đầu thập niên 1980 chính phủ tuyên bố kế hoạch mới cho một loạt lò phản ứng nước nén, tiếp nối quyết định kỹ thuật của chính phủ đảng lao động tiền nhiệm
trạm đầu tiên là Sizewell B và sau đó là 4 trạm nữa
Lo ngại tư nhân hoá
Thatcher thắng cử năm 1979 hứa hẹn sẽ chỉ tư nhân hoá những doanh nghiệp nhà nước như thép Anh
sau 2 nhiệm kỳ thì chỉ còn ngành điện 37 tỷ bảng Anh chưa tư nhân hoá
nhưng 11 nhà máy điện hạt nhân đã hoàn thiện của Anh: 9 Magnox và 2 AGR - và 6 dự án xây dựng đang tiếp tục nữa, không mang lại hiệu quả kinh tế
năm 1980 chứng kiến thay đổi lớn nữa cho bối cảnh thị trường
tệ hơn, 9 lò phản ứng Magnox thế hệ đầu tiên đã gần cuối vòng đời sử dụng
hết hạn vận hành, những lò ấy sẽ cần chi phí ngừng sử dụng và xử lý chất thải phóng xạ lớn, 600 triệu bảng Anh cho mỗi trạm Magnox
chính phủ bắt đầu cho nghỉ ban CEGB đáng kính, chính phủ cũng nhận thấy rằng không cổ đông tư nhân nào muốn tiếp quản món nợ trách nhiệm
cuối năm 1989 toàn bộ danh mục hạt nhân bị rút khỏi tư nhân hoá
2 công ty mới được thành lập để nắm giữ và quản lý các trạm là Nuclear Electric sở hữu các trạm điện hạt nhân Anh và Wale, công ty trách nhiệm hữu hạn Scottish Nuclear sở hữu các trạm Scotland
trạm Sizewell B vẫn tiếp tục hoạt động, ngừng sẽ làm mất mặt Thatcher
3 lò phản ứng làm mát bằng nước ở trạm Sizewell B thì bị gỡ
Thatcher muốn lò làm mắt bằng nước, tin rằng hạt nhân là công cụ quan trọng để chống biến đổi khí hậu nhưng kho bạc từ chối hợp tác
Hồi kết
rút khỏi tư nhân hoá là một vụ nhục quốc thể cho ngành điện hạt nhân Anh, xác nhận rằng những thập kỷ thuận cho những ước tính giá thành và những công bố của nhiều chức sắc năng lượng đã là sai
sau bình minh trời lại sáng
ít năm sau, 2 công ty đã cải thiện các lò phản ứng AGR và thành công ra mắt những thực tiễn quản lý mới
2 công ty cũng đóng cửa các lò phản ứng cũ, đàm phán giá cố định với các công ty sở hữu nhà nước là công ty trách nhiệm hữu hạn British Nuclear Fuels cho chi phí xử lý chất thải hạt nhân
động thái đã gạt được những bất ổn về những trách nhiệm tương lai của công ty
danh tiếng và hiệu năng tài chính của ngành được cải thiện
năm 1995 Scottish Nuclear kiếm được 182 triệu bảng Anh lợi nhuận hoạt động, còn Nuclear Energy lỗ hoạt động 33 triệu bảng Anh nhưng là vì một khoản chi phí lương hưu trả một lần
nên năm 1995 chính phủ đã tư nhân hoá 2 công ty, kết hợp với 7 trạm điện hạt nhân AGR mới nữa thành một công ty duy nhất là British Energy
các trạm Magnox sau đó bị chia vào công ty khác để ngừng hoạt động trong tương lai
nhưng chưa phải là chiến thắng cho ngành điện hạt nhân Anh
Scottish Nuclear và Nuclear Energy đã hy vọng rằng có thể hoàn thành một số nhà máy làm mát bằng nước khác, để kế tiếp Sizewell B
chính phủ nói rõ rằng sẽ không ủng hộ và tài trợ một quyết định như vậy
căn bản đánh dấu kết thúc cho ngành điện hạt nhân nội địa của đảo Anh
Kết
một phần vì quản lý tài chính kém và điều kiện thị trường khắc nghiệt, công ty British Energy sau đó chịu khó khăn tài chính năm 2002 và cần chính phủ Anh chi 650 triệu bảng Anh giải cứu
British Energy sau đó được một công ty điện Pháp mua lại và đổi tên thành EDF Energy
xét lại, người Anh không nên chọn con đường làm mát không khí, có lẽ đã quá tự hào về công nghệ gốc Anh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét