Đài Loan, liệu TSMC có xây xưởng ở đại lục?

Năm 1999 nước cộng hòa nhân dân Tàu gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO Thị trường đại lục hấp dẫn nhiều nhà đầu tư Đài Loan. Những nhà làm chính sách nhìn thấy hiểm họa tiềm năng cho những ngành công nghiệp trong nước. Một trong những lo ngại xoay quanh ngành sản xuất bán dẫn, mỏ vàng của công nghiệp kỹ thuật cao Đài Loan. Câu chuyện chính trị Năm 2000 ngài Trần Thủy Biển của đảng dân chủ tiến bộ thắng quốc dân đảng, lần đầu tiên sau 50 năm. Mới ít năm trước đó, đảng dân tiến vẫn còn bị đặt ngoài vòng pháp luật, năm 2000 họ đã có thành viên làm tổng thống. Đài Loan: Vừa ra tù, ông Trần Thủy Biển lại bị truy tố - Báo Người lao động (nld.com.vn) Tuy nhiên, cũng giống tổng thống da màu đầu tiên Barack Obama, ông Trần nắm giữ một chính phủ chia rẽ. Quốc dân đảng vẫn thống trị ban lập pháp, kết quả là hai phe liên tục xung đột. Tổng thống Trần vận động cho chính sách chủ trương ưu tiên phúc lợi xã hội và môi trường, tăng ngân sách chi cho phúc lợi xã hội và ngăn cản xây dựng nhà máy điện hạt nhân thứ tư trên đảo. Trần cũng kế tục con đường của người tiền nhiệm quốc dân đảng Lý Đăng Huy, thi hành cải cách văn hóa và giáo dục đậm đà bản sắc Đài Loan, không muốn chỉ là một tỉnh của nước Tàu Lý Đăng Huy, cha đẻ của nền dân chủ Đài Loan, qua đời ở tuổi 97 (nghiencuuquocte.org) Tầng lớp doanh nghiệp nhiều người không thích những thay đổi này, dẫn đến vốn tư bản rời bỏ đảo quốc qua đại lục. Nền kinh tế Đài gặp khó, tỷ lệ thất nghiệp tăng đến 5% Tiến thoái lưỡng nan Cho đến đầu thập kỷ 2000 xưởng bán dẫn Đài bị giới hạn chỉ được phép đầu tư đến 50 triệu usd vào đại lục, do năm 1991 Lý Đăng Huy ra luật “Đừng vội. Bình tĩnh”. Luật tuy lời lẽ mềm mỏng nhưng thi hành cứng rắn, nhà đầu tư không tường trình khoản đầu tư vào đại lục có thể bị phạt tiền hoặc tù. Chủ tịch UMC ông Robert Tsao đã bị điều tra dưới điều luật này. Robert Tsao Offers Qianlong Period Glass Vase for More Than HK$200 Million | Barron's (barrons.com) Số lượng Chip tại UMC ở Đài Loan và SMIC tại Trung Quốc 2021 (joecomp.com) 1992 Consensus is 'sheer nonsense': Taiwan-born UMC founder | Taiwan News | 2019-12-28 18:47:00 Năm 2000 hai xưởng bán dẫn mới mở ở đại lục gây náo loạn đảo Đài Loan đã mở lại cuộc tranh luận về đầu tư bán dẫn. Đầu tiên là Hua Hong hay còn gọi là công ty sản xuất bán dẫn Grace của hai đồng sáng lập: ông Winston Wong con trai tỷ phú Vương Vĩnh Khánh sáng lập công ty nhựa Formosa và tập đoàn hóa dầu Formosa qua đời ngày 15 tháng 10 năm 2008, và nhà vật lý Jiang Mian-heng con trai Giang Trạch Dân Sự thật ít biết về ông chủ tỷ phú đô la siêu tiết kiệm của Formosa (saostar.vn) Vụ bê bối ba đời của ông bà Giang Trạch Dân là một rổ lớn (7) (bannedbook.org) Tên hai nhà đồng sáng lập của Grace đã đủ gây hốt hoảng ngành công nghiệp bán dẫn quốc đảo. Công ty thứ hai là Zhongshin hay còn gọi là semiconductor manufacturing international corporation SMIC sáng lập bởi cựu phó chủ tịch TSMC Richard Chang SMIC cố giữ chân nhân tài với các khoản thưởng cổ phiếu khổng lồ (thanhnien.vn) SMIC founder and CEO Richard Chang resigns - Taipei Times Hai nhân vật đại diện lực lượng đào ngũ từ quốc đảo chạy sang đại lục. Và một con trai của Giang Trạch Dân. Hai startup có đủ biển tiền đổ vào thu hút nhân tài từ đảo chạy qua, sẵn sàng trả lương cao gấp 4 đến 5 lần số tiền các công ty Đài có thể trả. Không hiếm trường hợp những nhân viên này kéo cả đội ngũ qua đại lục, mang theo chất xám. Bấy giờ cả UMC và TSMC vẫn coi thường hai xưởng khởi nghiệp này, cho rằng họ sẽ cần nhiều năm phát triển nếu muốn thành đối thủ xứng tầm. Dù sao cũng nên diệt từ trứng nước, các công ty Đài không muốn bỏ thị trường đại lục cho hai kẻ khởi nghiệp trên. Thế giới đang phụ thuộc vào chíp Đài Loan như thế nào? - Nhịp sống kinh tế Việt Nam & Thế giới (vneconomy.vn) Giá rẻ Bấy giờ xưởng ở đại lục có lợi thế giá rẻ so với ở Đài. Giá thành xây dựng ở Thượng Hải rẻ hơn 35%, giá nước rẻ hơn 60% và khí đốt rẻ hơn 30% Thị trường khổng lồ TSMC và UMC không muốn làm trâu chậm uống nước đục, muốn sang phục vụ những nhà thiết kế chip bán dẫn đại lục sớm, thị trường tươi mới vô vàn cơ hội. Frank Huang CEO của Powerchip Semiconductor Manufacturing Corporation nói: “Thị trường Trung Quốc đang tăng trưởng. Các công ty Đài Loan không thể bỏ lỡ - chúng ta phải có mặt. Không có lý do gì để không xây xưởng ở đó. Các viên chức cấp cao trong chính phủ đều hiểu điều này.” Frank Huang, chairman of Powerchip Semiconductor Manufacturing Corp.,... News Photo - Getty Images Đài Loan đầu tư 300 triệu USD vào giáo dục nhằm “bảo vệ nền kinh tế chip hùng mạnh” (congluan.vn) CEO và sáng lập TSMC ông Morris Chang lớn tiếng nhất, cho rằng thị trường đại lục sẽ tăng trưởng 20% một năm trong hai thập kỷ tới, rằng Trung Quốc sẽ mặc cả cho quyền được thâm nhập thị trường đại lục của các công ty Đài. Bí quyết giúp Morris Chang biến công nghiệp bán dẫn thành "ngành tỷ phú" - (kinhdoanhvaphattrien.vn) Morris nói: “Chính sách của TSMC là giữ trụ sở, trung tâm nghiên cứu phát triển, và cơ sở kinh doanh sản xuất ở Đài Loan, và quảng bá bán hàng ra thế giới, ngoại trừ số ít địa điểm đặc biệt như Trung Quốc. Trung Quốc là một thị trường bảo thủ. Chúng ta cần phải sản xuất các tấm wafer tại đó nếu muốn thâm nhập thị trường.” Nói đơn giản, họ phải chuyển giao kỹ thuật để được quyền bán hàng cho đại lục. Chuyển giao công nghệ Một chủ đề nhạy cảm Đài Loan hiểu rõ. Cuối thập niên 1970 chuyển giao kỹ thuật đã giúp Đài Loan gia nhập thị trường Năm 1976 Đài Loan liên lạc các công ty Mỹ, châu Âu và Nhật Bản nhờ thiết lập một thị trường bán dẫn nội đảo. RCA thắng đấu giá 6 công ty khác, huấn luyện một đội 37 kỹ sư trong hơn một năm Dây Tín Hiệu RCA Bãi Mỹ Monster - M850SW Ultra (hdaudio.com.vn) Chỉ như vậy Mỹ cho phép một vài kỹ thuật tiên tiến nhất bấy giờ của mình chuyển sang Đài Loan với giá 10 triệu usd. Bây giờ công ty Đài là bên chuyển giao. Quản lý các xưởng của Đài đưa luận điểm rằng họ sẽ giữ trách nhiệm, từ từ để bảo vệ những kỹ thuật tiên tiến nhất, chuyển giao công nghệ cũ hơn là kỹ thuật 8 inch wafer, giữ lại 12 inch wafer mới nhất Asia’s chipmakers boost production of 8 inch wafers - Techzine Europe Trung Quốc 8 inch (200mm) wafer Nhà cung cấp & Nhà sản xuất & Nhà máy - Sản xuất tại Trung Quốc - Dongbury (dsnsolar.com) The first 12 inch epitaxial wafer of Hangzhou Semiconductor Wafer Co.,Ltd. is officially released-杭州大和热磁 (ferrotec.com.cn) Nhà cung cấp và nhà sản xuất và nhà máy sản xuất wafer Trung Quốc 12 inch (300mm) - Sản xuất tại Trung Quốc - Dongbury (dsnsolar.com) Xưởng Đài nói rằng lệnh hạn chế xuất khẩu kỹ thuật của Mỹ đằng nào cũng ngăn cấm TSMC và UMC chuyển giao kỹ thuật mới nhất, lúc đó năm 2003 là từ tiến trình 0.25 micromet trở xuống Công đoàn Ban quản lý muốn xây xưởng mới ở đại lục, nhưng nhân viên Đài Loan đã phản đối gay gắt, coi đây là động thái cắt giảm lương và bỏ rơi quốc đảo, cắt giảm đầu tư trên đảo sẽ gây thất nghiệp, buộc người dân phải đi lao động nước ngoài. Công đoàn kỹ sư Đài Loan ước tính chuyển giao kỹ thuật 8 inch wafer đi sẽ cắt giảm 17 000 việc làm trong hai năm. Phó chủ tịch công đoàn đã tổ chức một cuộc biểu tình nhỏ với 1000 kỹ sư kêu gọi: “Chúng ta đã mất 6 inch [dây chuyền sản xuất] rồi. Chúng ta sẽ mất 8 inch và đến 12 inch. Chúng ta sẽ mất thêm gì nữa đây?” Đây là ảnh hưởng từ mất đi kỹ thuật mà ban quản lý cho là lạc hậu, nhưng có nghĩa là kỹ sư trên đảo sẽ mất cơ hội học kỹ thuật cơ bản, trước khi học kỹ thuật cao hơn. Hưởng lợi sẽ là một đám giám đốc và chuyên viên được trả lương cao, để lại những người lương thấp ở dưới đáy, hô biến tầng lớp trung lưu giống nhiều công ty Mỹ Tầng lớp trung lưu trên thế giới đang biến mất - VietNamNet Quyết định Chính phủ Đài đã cho phép các công ty xây xưởng fab 8 inch ở đại lục, với một số điều kiện: trước hết công ty sẽ phải đầu tư xưởng nâng cấp lên dây chuyền 12 inch wafer. Tin tức - SEMI: Năng lực sản xuất fab 8 inch toàn cầu tăng vọt và Trung Quốc Đại lục sẽ dẫn đầu thế giới về năng lực sản xuất (emategroup.com) Quyết định của chính phủ gây rất nhiều chia rẽ, chia hai phe liên minh kỳ cục. Tổng thống Trần Thủy Biển, đảng dân tiến và các bộ trưởng phe ủng hộ. Cựu lãnh đạo Lý Đăng Huy và trưởng hội đồng sự vụ đại lục bấy giờ bà Thái Anh Văn phe phản đối Trung Quốc - Đài Loan: Chính trị “tan băng”, kinh tế phát triển - Báo Nhân Dân (nhandan.vn) Bà Thái Anh Văn có nói rằng dỡ bỏ luật hạn chế đầu tư giống như thả hai con hổ: “Sau khi hai con hổ ăn thịt hết thỏ đại lục, chúng sẽ quay lại ăn thịt thỏ Đài Loan.” Dư luận Quần chúng từ tỷ lệ 50-50 nửa ủng hộ nửa phản đối, chuyển sang 27% ủng hộ, một phần ba nói rằng họ không có đủ kiến thức để nhận xét, và còn lại. Vòng tay mở ra của ngành công nghiệp sản xuất bán dẫn Đài Loan đánh dấu khởi đầu giai đoạn thân thiện của mối quan hệ vượt rào eo biển, giai đoạn sau đó được ủng hộ bởi chính quyền tiếp nối của tổng thống quốc dân đảng Mã Anh Cửu Cựu lãnh đạo Đài Loan Mã Anh Cửu bị kết án 4 tháng tù - Tuổi Trẻ Online (tuoitre.vn) Xưởng Với các công ty Đài, quyết định là thành công tài chính lớn. Năm 2007 TSMC xây xưởng fab đại lục đầu tiên ở Thượng Hải. TSMC to step up production at Shanghai fab (eetasia.com) Năm 2017 TSMC xây xưởng fab thứ hai ở Nam Ninh, trong năm 2019 tạo được nửa tỷ đôla doanh thu, ngạo nghễ là xưởng có quy mô lớn thứ ba đại lục. TSMC new Nanjing fab to ship earlier than expected - Taipei Times Năm 2016 tổng thống Mã kết thúc nhiệm kỳ hai bị ghi nhận là tổng thống bị ghét nhất lịch sử đảo quốc. Đài Loan cấm cựu lãnh đạo Mã Anh Cửu xuất ngoại đến Hồng Kông (thanhnien.vn) Xét lại Một số lĩnh vực được lợi, số khác thiệt hại, giống mọi nền kinh tế khi thích ứng với tình hình mới. Dữ liệu rối rắm khó đưa được kết luận. Cuối cùng, có thể nói bước đi giúp Đài Loan cả về kinh tế và tài chính, với cái giá chính trị phải trả. Nhiều công ty giàu hơn, quan hệ nồng ấm với đại lục tốt cho buôn bán, ít nhất trong mắt giới kinh doanh Đài Loan, tiền kiếm được cũng được đầu tư ngược về đảo quốc. Nhưng hậu quả? Công ty Đài Loan tiếp tục đầu tư vào đại lục, cắt giảm việc làm cắt giảm lương trên đảo, tiền lãi đầu tư ngược về đảo đổ vào bất động sản đẩy giá nhà tăng cao. Người trẻ buộc phải đi Mỹ hoặc đại lục tìm kiếm cơ hội. Cho nên ngày 18 tháng 3 năm 2014 phong trào sinh viên hoa hướng dương nổ ra tại Đài Bắc