diary 21/10/2014: Canada và ATI tiền thân của card đồ hoạ AMD

ATI khởi nghiệp ở Toronto xa khỏi thung lũng Silicon nhưng vẫn tăng trưởng và bắt đầu làm bộ tăng tốc đồ hoạ

ATI chuyển từ 2 chiều sang 3 chiều và cạnh tranh với tiên phong thị trường Nvidia, ký hợp đồng với Nintendo và lêu hêu trong thương chiến thẻ đồ hoạ

năm 2010 thương hiệu ATI thuộc sở hữu AMD

Người sống sót
năm 1983 một người Hồng Kông đi nghỉ dưỡng ở thành phố Toronto của Canada, yêu mến nơi này và vợ chồng ông quyết định bỏ Hồng Kông để định cư Toronto, ông tên là Kwok Yuen Ho

gia đình của Ho từng khá giàu có nhưng tan gia bại sản vì nội chiến đại lục nên phải chạy đến Hồng Kông

Kwok bán rau còn cha ông làm cho nhà máy

thập niên 1970 Kwok kiếm được học bổng theo học trường đại học quốc gia Thành Công ở Đài Nam

năm 1974 Kwok tốt nghiệp chuyên ngành kỹ sư điện và trở về Hồng Kông làm việc kỹ sư, quản lý chất lượng và sản xuất ở các công ty Philips, Control Data Systems và National Semiconductor

Canada
di cư đến Toronto, Kwok không tìm được việc cũ vì ngành điện tử Canada xa khỏi thung lũng Silicon và khá non nớt

bấy giờ, phần lớn màn hình máy tính là đơn sắc, mọi hiển thị trên tông màu duy nhất

Kwok tin rằng màn hình đa sắc sẽ khiến máy tính cá nhân trở nên thịnh hành, cần phần cứng đồ hoạ mạnh mẽ để xuất hình ra màn đa sắc

năm 1985 Kwok hợp tác với những người Hồng Kông nhập cư vào Canada khác là Benny Lau và Lee Lau để thành lập công ty Array Technology Industry viết tắt là ATI

ATI vay ngân hàng UOB ở Singapore
công ty ATI khởi nghiệp chỉ 6 nhân viên góp từ khoản tiết kiệm riêng 30 vạn đôla Canada để làm sản phẩm bán cho công ty lớn

tiền của các nhà sáng lập cạn kiệt chỉ sau 3 tháng nhưng ngân hàng United Overseas ở Singapore cho vay 30 vạn đôla Mỹ và sau đó thêm 1.5 triệu đôla

Bước ngoặt
ATI khởi nghiệp là nhà sản xuất phụ tùng gốc [OEM] thiết kế và sản xuất mạch điều khiển đồ hoạ

ATI băt đầu sản xuất thẻ mạch tích hợp cho các công ty máy tính cá nhân như IBM và Commodore

bước ngoặt là khi Commodore bắt đầu mua chip mạch điều khiển đồ hoạ của ATI, ATI bán được hơn 7000 chip mỗi tuần và đạt doanh thu 10 triệu đôla Canada trong năm tài chính đầu tiên

ATI vài năm sau đã IPO ra sàn chứng khoán Toronto

Thẻ đồ hoạ
sản phẩm đình đám đầu tiên của công ty là loạt sản phẩm EGA và VGA Wonder

loạt VGA Wonder ra mắt năm 1988 nổi trội hơn thị trường hiện hữu nhưng vẫn tương thích với tất cả những lựa chọn màn hình đang có trên thị trường bấy giờ

2 sản phẩm đã giúp ATI đạt doanh thu 60 triệu đôla Canada và công ty bắt đầu tự nhận là nhà sản xuất bảng đồ hoạ lớn nhất thế giới

ATI là một trong 9 nhà sáng lập hiệp hội tiêu chuẩn video điện tử [VESA] lập ra định dạng hiển thị video có độ phân giải 800x600

Bùng nổ máy tính cá nhân
máy tính cá nhân thập niên 1980 đầu 1990 có đồ hoạ đơn giản, không cần thẻ đồ hoạ riêng, CPU xử lý được tất cả những hoạt động đồ hoạ và truyền dữ liệu qua bộ điều hợp để xuất hình

hệ điều hành Microsoft Windows bắt đầu hạn chế mô hình này, gây quá tải những bộ điều hợp cho hiển thị

ATI ra mắt loạt chip Mach làm bộ tăng tốc đồ hoạ 2 chiều thế hệ thứ 2

năm 1991 chiếc Mach8 ra mắt là sản phẩm đầu tiên của ATI đủ khả năng xử lý dữ liệu đồ hoạ mà không cần CPU và là một trong những vi đồng-xử-lý đồ hoạ 2 chiều đầu tiên được tối ưu hoá cho Windows

năm 1992 chiếc Mach32 ra mắt, đặt bộ điều khiển đồ hoạ và bộ tăng tốc đồ hoạ lên cùng một chip

Cách mạng 3 chiều
năm 1996 trò chơi điện tử Quake ra mắt đã kích cầu đồ hoạ 3 chiều

không phải công ty nào cũng đủ khả năng chuyển đổi sang đồ hoạ 3 chiều

năm 1994 ATI mua đội thiết kế của công ty Kubota Graphics chuyên sản xuất máy trạm có đồ hoạ phân khúc cao cấp

ATI ra mắt chip 3D Rage, mới đầu tên là 264GT, lấy tên mới là 3D Rage để hợp cạ với chip ViRGE 3D của đối thủ S3 ra mắt cùng năm

bảng đồ hoạ trang bị chip 3D Rage không sánh được với Nvidia nhưng chiếm được thị phần bình dân nhờ tỷ lệ hiệu năng trên giá bán [P/P] cao

ATI cũng chiếm thị phần tốt trong mảng máy tính xách tay

năm 1998 chip Rage Mobility ra mắt đã đánh bại đối thủ S3 và Neomagic

Intel
năm 1998 công ty 3dfs thất bại và Nvidia dẫn đầu hiệu năng trò chơi điện tử, với ATI bám đuổi, đã xuất hiện kẻ thứ 3 thâm nhập thị trường: Intel

năm 1998 Intel mưu đồ soán ngôi Nvidia bằng sản phẩm thẻ đồ hoạ Intel740 nhưng thất bại vì chiếc Intel740 thua kém hiệu năng và có lẽ phần nào vì thói quen kinh doanh "thế cửa trên" bất công của hãng như Intel

Intel tính lại chiến lược, tích hợp bộ xử lý đồ hoạ vào CPU

ATI nằm ở vị trí thứ nhì, chú trọng vào giá trị, trở thành người chịu thiệt nhất khi Intel mon men vào mảng này

ban giám đốc ATI dự đoán đúng rằng giải pháp đồ hoạ sẽ trở nên thông dụng

ATI cũng dự đoán đúng rằng giải pháp đồ hoạ tích hợp của Intel sẽ xâm lược thị phần bình dân nhờ vào vị thế độc quyền CPU của Intel

chiến lược kinh doanh của ATI để đối phó là mở rộng quy mô ra nhiều ngành, mọi thứ từ trò chơi điện tử bình dân đến máy trạm đến máy chơi điện tử

Gaming console
năm 2000 ATI chi 453 triệu đôla mua lại công ty khởi nghiệp vô danh 70 nhân viên ArtX

ArtX thiết kế chip đồ hoạ cho thị trường tiêu thụ, các nhà sáng lập là người của đội kỹ sư của Silicon Graphics, đội làm với Wei Yen để hợp tác Đài-Mỹ làm nên chiếc Nintendo 64

ArtX nhận hợp đồng làm bộ xử lý đồ hoạ cho máy chơi game kế nhiệm của Nintendo - chiếc GameCube

ATI mua ArtX đã kịp thời dán nhãn ATI lên sản phẩm chip và sau đó làm chip đồ hoạ cho máy kế nhiệm GameCube là chiếc Wii và Xbox 360

ArtX mang lại nguồn nhân lực và chất xám ở mảng mới, giám đốc điều hành của ArtX được làm COO của ATI và định hướng công ty vào mở rộng sang ngành mới và soán ngôi từ Nvidia

để đấu với định kỳ ra mắt sản phẩm của Nvidia thì ATI tái cơ cấu nhóm thiết kế thành 2 đội riêng - mục tiêu là phát triển và ra mắt sản phẩm nhanh như Nvidia

chỉ mất 9 tháng để sản phẩm mới ra mắt, nhưng hậu quả sau này

Qua lại
Nvidia và ATI nhảy vào trận chiến giành thị phần, giằng co qua lại

năm 2000 Nvidia ra mắt chip GeForce 2 GTS kế nhiệm chip GeForce 256 tự nhận là "GPU đầu tiên"

chip GeForce có 25 triệu bóng bán dẫn đã đạt hiệu năng vượt trội đương thời

bấy giờ ATI chuẩn bị sản phẩm Radeon để hồi đáp GeForce 256 và cũng làm kế nhiệm cho loạt chip đồ hoạ Rage

thông số của GeForce 2 lộ diện, ATI lùi lại và tái thiết kế các cơ chế biến đổi và ánh sáng để tăng 20% tốc độ

mới đầu, trong một số bài kiểm tra benchmark thì có vẻ chip Radeon vượt mặt đối thủ

Nvidia phản hồi bằng cách ra mắt một trình điều khiển thiết bị [driver] mới tên là Detonator 3 để cải thiện hiệu năng cho loạt thẻ GeForce, trong đó có cả thẻ GeForce 2, thêm tỷ lệ đáng kế

sự kiện cho thấy khuyết điểm cố hữu của ATI

Trình điều khiển thiết bị
Nvidia và ATI đều tự viết driver nhưng ATI rõ ràng kém Nvidia

giới hạn kỹ thuật trong viết phần mềm driver đã khiến ATI vuột mất thời cơ chín muồi để giành vị thế tiên phong thị trường

ví dụ năm 2001 chip Radeon 8500 là thế hệ 2 của loạt Radeon được xây dựng cũng trên bước tiến trình 150 nanomet của TSMC như sản phẩm đối thủ GeForce 3

Radeon 8500 cũng ra mắt một chức năng mới là TruForm là một cơ chế đa giác [tessellation engine]

phần lớn bề mặt đồ hoạ 3 chiều được dựng từ các tam giác

đa giác sẽ tự động chèn các tam giác bổ sung vào hình ảnh ban đầu, cải thiện chất lượng ảnh vì làm ảnh mượt và có vẻ tự nhiên hơn mà không giảm tốc độ khung hình

tính năng mới và khả năng tương thích của Radeon 8500 nhận lời ca ngợi từ John Carmack người làm game Doom

không may, nôn nóng ra mắt, phần mềm driver mới đầu nhiều lỗi và một bê bối ăn gian kết quả kiểm tra benchmark, đã làm vuột mất cơ hội

các nhà phát triển game không sử dụng tính năng mới và TruForm dần dần bị rút khỏi lộ trình công nghệ và quảng cáo

Sát nhập
sau vài năm, ngành đồ hoạ máy tính chỉ còn sót lại ATI và Nvidia

khoản cách thị phần nới rộng và ATI cũng gặp khó tài chính

năm 2005 ATI đạt doanh thu kỷ lục 2.2 tỷ đôla Mỹ nhờ doanh số chiếc Xbox 360 nhưng chỉ được 16.9 triệu đôla lợi nhuận

căn bản thì sản phẩm có tỷ lệ hiệu năng trên giá bán [P/P] của ATI không thu nhiều lãi

trong khi ấy, Intel lớn mạnh thành mối bận tâm của ATI vì 60 đến 70% doanh thu bán chipset của ATI là cho những nền tảng Intel

mặc dù Intel thất bại khi thâm nhập thị trường GPU rời, tương lai chưa biết thế nào

để tránh bị nghiền nát giữa Nvidia phân khúc cao cấp và Intel phân khúc phổ thông, ATI chấp nhận thương vụ mua lại 5.4 tỷ đôla từ AMD

mới đầu AMD có vẻ định mua Nvidia nhưng quay qua ATI sau khi giám đốc điều hành Jensen Huang của Nvidia ra điều kiện được làm giám đốc điều hành của công ty sau sát nhập

Hậu sát nhập
thời điểm mua lại, cộng đồng mạng tin rằng GPU và CPU sẽ gộp chung vào một bộ xử lý, giống Intel

AMD mua ATI không chỉ vì muốn thị phần của API mà còn muốn mua lấy chất xám chuyên môn công nghệ để phát triển chip lai CPU-GPU đặt tên là Fusion APU

nhân viên hai công ty gặp khó hợp tác vì hai văn hoá bị chia rẽ thành "phe xanh" là phe AMD và "phe đỏ" là phe ATI

chip Fusion APU bị trễ hơn 2 năm và công ty cũng không tập trung được vào khắc phục những vấn đề kỹ thuật khác bấy giờ

chưa hết, giá mua lại ATI quá cao trong khi những mảng kinh doanh ngoài thẻ đồ hoạ của ATI thì không giá trị đến thế

tháng 12 năm 2007 ATI bị buộc phải ghi giảm giá trị của thương vụ sát nhập

năm 2007 thương vụ mua lại ATI khiến AMD lỗ tài chính 3.3 tỷ đôla trong khi doanh thu là 6 tỷ đôla

năm 2008 AMD tiếp tục lỗ suy giảm giá trị tài sản vì vị thế của ATI trong các ngành như điện thoại thông minh và tivi

quý 2 năm 2008 AMD nhận 1 tỷ đôla lỗ

AMD mở bán 2.5 tỷ đôla trái phiếu để gây quỹ cho thương vụ sát nhập và do đó đầu năm 2008 AMD mắc nợ 5 tỷ đôla

năm 2008 khủng hoảng tài chính dẫn đến suy thoái và doanh số máy tính cá nhân sụt giảm, AMD gần bờ vực phá sản

các bố đường ở Abu Dhabi tung tiền ra cứu nét AMD

Kết
kể từ thuở ấy, AMD đã thuê gia công ở xưởng GlobalFoundries và tái xuất trên thị trường CPU nhờ những cải tiến như chiplet