trận Bạch Đằng năm 200 trước công nguyên

năm 200 TCN, nhà Tây Hán xâm lược lãnh thổ Hung Nô và bị quân Hung Nô dưới trướng thiền vu Mặc Đốn vây hãm quân của Lưu Bang ở cao nguyên Bạch Đằng

cuộc vây hãm đã thoát nạn sau một tuần, khi triều đình Hán theo đề nghị của thừa tướng Trần Bình [Chen Ping ảnh dưới] gửi gián điệp đi hối lộ vợ của Mặc Đốn

sử gia René Grousset viết trong sách 'the empire of the steppes' rằng quân Hung Nô xâm lược Sơn Tây và vây hãm Thái Nguyên; Hán Cao Tổ phá vòng vây và đánh đuổi Hung Nô lên phía bắc, nhưng bị phong toả ở cao nguyên Bạch Đằng gần thành phố Đại Đồng viễn bắc Sơn Tây

Bối cảnh
kết thúc nội chiến, Lưu Bang nỗ lực củng cố tuyến phòng vệ miền bắc đã được Mông Điềm xây dựng trước ấy, trong khi Hung Nô đã chiếm được những căn cứ phía nam sa mạc Gobi

thiền vu Mặc Đốn dẫn liên quân các bộ lạc du mục, vượt biên giới vào Trung Quốc và vây hãm thành Mai [Mai fortress] của Hàn vương Tín trấn thủ, là họ hàng của Lưu Bang; tuyệt vọng, Hàn vương Tín [Xin of Hán] đầu hàng và phục vụ Mặc Đốn

Lưu Bang (ảnh trên) tập hợp 30 vạn quân và bắt đầu dẫn lên phía bắc nghênh chiến Hung Nô

thiền vu Mặc Đốn rút quân lên núi, tấn công ngang dọc, cướp bóc tài sản của người Hoa, dụ Hán Cao Tổ truy đuổi nhờ gây ấn tượng rằng Hung Nô chỉ cướp nhỏ lẻ; thực ra đang lùa quân Hán vào bẫy

Chiến lược
quân Hung Nô toàn bộ là kỵ binh và quen khí hậu lục địa lạnh lẽo phương bắc, mang găng tay và quần áo ấm; quân Hán là bộ binh, tuyển mộ dân thường và không quen giá lạnh miền núi cao; ngón tay của hàng nghìn cung thủ Hán đã lạnh cóng, và tỷ lệ lớn quân Hán mất khả năng chiến đấu

Mặc Đốn thoái lui kỵ binh, đánh lừa như thể Hung Nô tháo chạy khỏi quân Hán; Hán Cao Tổ thấy thế, có hai lựa chọn là hoặc là thả quân Hung Nô đi, hoặc là dẫn quân hạng nhẹ đuổi theo; và Lưu Bang chọn phương án hai

quân Hán bị tách đôi, Hán Cao Tổ dẫn đạo quân nhỏ nhanh truy đuổi Hung Nô

Chiến sự
quân Hung Nô bất ngờ dừng rút lui và quay lại tấn công, quân Hán bị bất ngờ và đã chống trả Hung Nô ở trước pháo đài Bạch Đằng, chịu tổn thất lớn

trận Bạch Đằng là lần đầu tiên những bộ lạc du mục đã sử dụng chiến thuật 'giả vờ rút lui' [feigned retreat] trong lịch sử

Hán Cao Tổ rút về thành Bạch Đằng [Baideng fortress] và bị Hung Nô bao vây; Mete [Mặc Đốn] chia quân làm 4 đạo [division] chặn tất cả các cổng

sử gia Chun-shu Chang chép rằng 40 vạn quân Hung Nô: con số không thể thực tế vì dân số du mục không thể đủ, và vì mỗi chiến binh sẽ cần ít nhất 2 ngựa và những ngựa ấy sẽ cần thả gặm cỏ xung quanh pháo đài trong suốt cuộc vây hãm, quân số Hung Nô sẽ bị hạn chế bởi thảo điền; theo đó, quân Hung Nô ước tính 2-4 vạn

Hoà ước
theo sử gia Chun-shu Chang, vợ của diệp hộ [yabghu] đã được quân Hán liên lạc và trao quà; nghe lời vợ, diệp hộ đã chấp nhận hoà bình

cũng có thể, Mặc Đốn biết được tiếp viện Hán sẽ đến và tù trưởng Hung Nô không muốn bị kẹp giữa; kỵ binh Hung Nô cũng chưa đủ sức xâm lược Trung Quốc

sau hoà ước, quân Hán đồng ý nộp thuế tơ lụa hằng năm, dưới danh nghĩa 'quà tặng', và cống nạp một công chúa rởm cho diệp hộ; sắc phong công chúa một nữ dân thường và mang đi hoà thân [heqin] với Hung Nô, để đỡ cống nạp những con gái thực sự của Hán Cao Tổ