Ai Cập và bánh mỳ xoắn ốc từ bột củ dền

ở lăng mộ của vua Ramses đệ tam, tìm thấy một chiếc bánh mỳ luộc hình xoắn ốc

Ai Cập cổ đại có 40 loại bánh mỳ [ta] trong đó có một bánh mỳ dẹt

ở đây, công thức bánh mỳ xoắn ốc là lấy ở Thung lũng của các vị Vua, trên tường của lăng mộ pharaoh Ramses đệ tam, trị vì triều đại thứ 20 từ năm 1186 đến 1155 trước công nguyên

bước 1: nhào bột bằng chân
bước 2: rổ để ủ cục bột để lên men
bước 3: lấy cục bột ra, cán dẹt và nặn thành những hình thù bánh mỳ; đa dạng, từ hình đĩa cho đến hình con bò, có cả những cái khuôn để nặn bánh được nướng có hình phễu, hình tam giác
bước 4: đun nóng một chất lỏng gì đấy, bên cạnh là những rổ đựng quả chà là, nho hoặc ngũ cốc
bước nấu: một người sử dụng đũa, sẵn sàng nhúng cục bột bánh xoắn ốc vào một chảo chất lỏng nóng

nhìn (ảnh trên) nhiều nhà Ai Cập học đã hiểu đây là luộc, nhưng cũng có thể chất lỏng ở đây chính là dầu, và những đầu bếp đang rán bánh; thế kỷ 19 một nhà Ai Cập học cho rằng người trong ảnh đang luộc mì macaroni

nhưng tất cả những hình vẽ trên tường đều có gì đó liên quan đến bánh mỳ, cho nên có lẽ đây cũng chỉ là bánh mỳ thôi

sau khi luộc, một thợ nướng bánh đặt bánh vào một lò sâu, trông giống lò nướng tandoor ngày nay; rồi tiếp tục nặn bánh, nướng và lấy ra bánh mỳ thành phẩm

Ngũ cốc
nửa cân đại mạch [barley] (ảnh dưới)

và lúa mỳ emmer (ảnh dưới)

ở Ai Cập cổ đại, ngũ cốc ít phổ biến hơn còn có kamut (ảnh dưới: lúa mỳ Khorasan)

và einkorn

ở Saqqare có một câu khắc cũ trong mộ cổ Ti (ảnh dưới) ghi rằng: "nghiền, nghiền kỹ. Tôi lấy hết sức bình sinh của tôi ra nghiền. Nô lệ rắc đường lên bột và tôi tự mình nướng ổ bánh."

Seamus Blackley phát minh Xbox (ảnh dưới) lùng sục những hũ Ai Cập cổ đại để tìm men [yeast] lấy ra để làm bánh men-4500-năm-tuổi

Phụ gia
người Ai Cập đôi khi sử dụng nước để thuỷ hợp bánh, và cũng cho thêm ít chất béo hoặc sữa

người Ai Cập thường nêm nếm gia vị bánh, đôi khi là lá rau mùi, cỏ ca ri (ảnh trên), thì là Ai Cập (ảnh dưới)

người Ai Cập cũng có thể làm ngọt bánh, bằng quả chà là xắt nhỏ, vả tây (ảnh dưới) hoặc mật ong

công thức sau đây sử dụng 3 thìa canh sirô chà là (ảnh dưới)

Nhào bột
trộn hỗn hợp bột cái, siro chà là, bột mì và sữa vào bát; đến khi hình thành một cục bột bờm xờm, đậy lại ủ nửa tiếng đồng hồ

khác với bột hiện đại, loại ngũ cốc này cần nhiều công sức để tạo nên mạng lưới gluten; cho nên ta sẽ nhào bột 3 lần, mỗi lần 5-10 phút, ủ 30 phút giữa mỗi lần nhào bột

nếu sử dụng men khô hoặc men ăn liền, sẽ chỉ mất 1 giờ ủ; nếu sử dụng bột cái, sẽ mất sớm nhất 4 giờ; kết quả mong muốn là cục bột gấp đôi thể tích

đun sôi một nửa galông nước với 1 phần 4 chén mật ong

đặt bánh đã nặn hình xoắn ốc vào nước sôi, luộc 2 phút, vớt ra phơi khô

cho vào lò nướng ở nhiệt độ 218 độ C trong 15 phút

Lịch sử
những cánh đồng màu mỡ dọc sông Nile trồng ngũ cốc đã tạo điều kiện tăng trưởng dân số, gây dựng một nền văn minh tồn tại 3000 năm

Tân Vương quốc Ai Cập có câu tục ngữ: "đừng để kho thóc thiếu barley hay emmer, nhờ kho thóc mà một ngôi nhà sẽ đứng vững"

chữ 'ngôi nhà' ở đây có thể là nhắc đến toàn bộ Ai Cập, vì bánh mỳ và bia đã có ở mọi nơi; bia chỉ là một thức uống của bánh mỳ, nhất là bấy giờ, vì bia thực ra làm với bánh mỳ; những công nhân xây dựng kim tự tháp đã được trả lương bằng bánh mỳ và bia, công nhân được trả lương bằng bánh mỳ và bia, binh lính được trả lương bằng bánh mỳ và bia

vua Mentuhotep đệ tam (ảnh trên) khoe khoang về đội quân no đủ của mình: "ta dẫn 3000 quân. Chiến trường trài dài đến sông và sa mạc. Ta trao cho mỗi binh sĩ một cuộn da sống [skein of hide] và một cây gậy để gánh đồ, cùng với 2 xô nước và 20 ổ bánh mỳ khẩu phần ăn mỗi ngày"

Cổ Vương quốc Ai Cập, bên cạnh 4 pound bánh mỳ, công nhân cũng nhận được 2 gói rau và một số thịt quay

Ramses đệ nhị (1279-1213 trước công nguyên) thuê 20 ngư dân cung cấp cá cho 40 công nhân và viên chức, những người xây dựng một lăng mộ ở Thung lũng của các vị Vua (những ngư dân này được trả lương bằng gì???)

Ramses đệ tam (ảnh dưới) kém hào phóng hơn: đáng lẽ công nhân được trả lương ngày 28 hằng tháng, có lúc họ bị chậm lương liền 6 tháng, cho nên họ đình công

"vì đói khát nên chúng tôi đến đây. Không có quần áo, không mỡ [ointment], không cá, không rau. Gửi lời đến pharaoh nhân từ chúng ta và xin ngài gửi lương cho sếp Vizier của chúng tôi, để chúng tôi có sức tiếp tục làm việc"

khi vua Akhenaten nổi loạn (ảnh dưới) muốn gây dựng tôn giáo độc thần, bị các chức sắc phản đối, pharaoh đã tổ chức yến tiệc ê hề cho các chức sắc để giữ lòng trung thành của quân sĩ

năm 2150 trước công nguyên, lũ lụt sông Nile trở nên bất thường, ngoài dự đoán của Cổ Vương quốc Ai Cập; nhiều năm thiếu nước lũ, mất mùa đã làm cạn kiệt kho lương
"Lo, sa mạc hoá đất đai, thành thị bị tàn phá. Thượng Ai Cập bị hoang hoá. Lo, tóc mọi người [rơi rụng]. Lo, thượng lưu và bình dân đều nói, 'tôi ước mình được chết'. Lo, trẻ em quý tộc bị dí vào tường. Trẻ sơ sinh bị đưa lên vùng đất cao. Thiếu thức ăn. Ai mặc vải lanh nguyên chất sẽ bị đánh bằng [gậy]. Công nương chịu chung cảnh ngộ với hầu gái"

"Lo, những xác đã đặt xuống mộ bị quăng lên vùng đất cao. Những kẻ kích động chống phá không bị ai ngăn cản. Rên rỉ vang khắp nơi, lẫn với tiếng than khóc. Hãy xem, đất đai bị tước đi vua. Trong kim tự tháp đã trống rỗng. Nhân viên bị sa thải" - ghi chép trong giấy cói của bí thư Ipuwer

một lãnh đạo Thượng Ai Cập nói rằng ông đã mang ngũ cốc đến Hạ Ai Cập và nhờ đó giúp ổn định tình hình đôi chút
châm ngôn của vizier Ptahhotep (ảnh dưới) triều đại thứ 5 khuyên rằng: "nếu bạn giàu có và lập một hộ gia đình, hãy cảm kích vợ mình, một cách công bằng. Cho ăn và cho mặc, khiến cô ấy hạnh phúc suốt ngày trong đời" (vì nếu không, ai đó khác sẽ cho cô ấy ăn, thay cho bạn)

một bộ sưu tập giấy cót ở làng Deir el-Medina (ảnh dưới) nơi ở của công nhân xây lăng mộ ở Thung lũng của các vị Vua; một giấy cót của một công nhân, đồng nghiệp của Ruti, người đã đuổi vợ ra khỏi nhà và ngừng cho cô ấy ăn, viết rằng "vợ cậu ấy ở nhà tôi 40 ngày, và tôi cho cô ấy một bao emmer và 10 ổ bánh"

người vợ thường làm việc nghiền emmer thành bột, một công việc vất vả; nếu người vợ có em gái, họ thường giao việc cho em gái; "từ Takhentyshepse gửi em gái Iye... chị gửi em barley và em sẽ nghiền nó cho chị, và thêm emmer vào nó, và em sẽ làm bánh mỳ với nó, vì chị đang cãi nhau với Merymaat (chồng chị). 'tôi muốn li dị' anh ấy cứ nói thế khi anh ấy cãi nhau với chị khi mẹ chị hỏi lượng barley cần cho bánh mỳ. 'giờ, mẹ cô không làm gì cho cô cả' anh ấy cứ bảo chị và nói 'mặc dù cô có anh chị, họ không chăm sóc cô'. Anh ấy cứ nói với chị như thế khi cãi nhau hằng ngày." - ghi chép Deir el-Medina triều đại thứ 19

'Lời khuyên của Ani' (ảnh trên) là giấy cót của cha gửi con, có ghi: "hào phóng trả ơn bánh mỳ mà mẹ đã cho con. Chăm sóc bà ấy như bà ấy đã chăm con. Mẹ con đã chịu nhiều vất vả vì con. Con được sinh ra muộn, nhưng bà ấy vẫn tự cho con bú 3 năm khi con lớn. Cứt của con kinh tởm, nhưng bà ấy không thấy gớm, nói rằng 'tôi có thể làm gì'. Bà ấy đưa con đến trường, nơi con được dạy viết chữ, và bà ấy đợi con hằng ngày, chuẩn bị bánh mỳ và bia ở nhà" - giấy cót của Ani (ảnh dưới)

vua Merikare khuyên răn cách ứng xử khi có người tìm đến tỏ lòng tôn kính: "nếu người ấy không có ngũ cốc dâng lên, hãy cảm kích vì người ấy khiêm nhường trước bạn, và hãy hài lòng với bánh mỳ và bia của chính mình. Đá hoa cương đã tự nguyện tìm đến, cho nên đừng phá tượng đài của người khác." (ảnh dưới: giấy cót của Ani)

"đừng ăn bánh mỳ mà không đưa một miếng cho ai cạnh bạn, người không có gì để ăn, vì bánh mỳ là vĩnh cửu, còn con người thì không sống mãi" (ảnh dưới: pharaoh Merikare)

"hài lòng với 3 ổ bánh mỳ và 2 cốc bia. Nếu bụng bạn vẫn thấy đói, hãy chịu đựng" - giấy cót của Dua-Khety gửi con trai Pepi (ảnh dưới)

khuyên răn của vua Merikare khắc: "vào đền, ăn bánh mỳ trong ngôi nhà của thần linh; bổ sung đồ cúng, nhân lên những ổ bánh mỳ đồ cúng, tăng đồ cúng hằng ngày. Ai làm thế sẽ được hưởng lợi"

tương truyền một lễ hội thần Amun-Ra dưới thời vua Ramses đệ tam đã dâng 2.8 triệu ổ bánh mỳ, đương nhiên là số bánh ấy cũng phục vụ người dân ở những làng quanh đền; sau lễ hội, giáo sĩ có thể lấy bánh trên điện thờ để ăn hoặc phát chẩn

ở đền Edfu (ảnh dưới) có khắc chữ: "chúng ta sống dưới ý nguyện của thần linh; nhưng luôn còn thức ăn cho chúng ta lấy, sau khi thần linh đã thoả mãn"

tương truyền, bánh mỳ ngon nhất Ai Cập cổ đại là nướng ở Thebes (ảnh dưới): "bánh mỳ ở đó ngon hơn bánh ngọt được làm với mỡ ngỗng. Nước của nó ngọt hơn mật ong. Ta có thể uống nó đến say. Hãy xem, đây là phong cách sống ở Thebes"

chiến tranh Krym được coi là chiến tranh hiện đại đầu tiên

nếu súng nòng xoay được coi là súng máy, nội chiến Mỹ sẽ là lần đầu tiên xuất hiện súng máy trong chiến tranh
nếu nói rằng chiến tranh hiện đại bắt đầu với súng Maxim, thì chiến tranh Boer là đầu tiên, vì cả hai phe đều được xướng thơ trong chiến lược và chiến tranh châu Âu, đều là người châu Âu, mặc dù quy mô nhỏ hơn chiến tranh Nga-Nhật

Chiến tranh Krym tháng 10 năm 1853 đến tháng 2 năm 1856
chiến tranh Krym, tuy đáng kể nhưng thường là xung đột bị khuất bóng ở thế kỷ 19, đã định hình bối cảnh chính trị và quân sự châu Âu; chiến sự lôi kéo tham gia của đế quốc Ottoman, Anh, Pháp và đảo Sardinia chống lại bành chướng của đế quốc Nga (ảnh dưới)

chiến sự chủ yếu ở bán đảo Krym, mặc dù chạm trán khắp từ biển Baltic đến Thái Bình Dương, khét tiếng với những cuộc tấn công thảm hoạ, sai lầm chiến lược, ác mộng hậu cần và tổn thất tính mạng, chiến tranh Krym cho thấy là bước ngoặt của lịch sử loài người
Krym đánh dấu khởi đầu của chiến tranh hiện đại, xuất hiện những cải tiến công nghệ như đường sắt và điện báo, cũng như sớm sử dụng súng trường và đột kích chiến hào (ảnh dưới)

chiến tranh Krym lôi kéo đa bên, mỗi phe đã có động cơ và mục đích khác nhau:
đế quốc Nga dưới trướng sa hoàng Nicholas đệ nhất (ảnh dưới) nhân cơ hội khẳng định vị thế là người bảo hộ Chính thống Giáo bên trong đế quốc Ottoman, để giành quyền kiểm soát những cảng nước-ấm ở biển Đen; sa hoàng hi vọng một chiến dịch thắng lợi sẽ có thể dẫn đến mở rộng ảnh hưởng của Nga ở Đông Âu và vùng Cận Đông

đế quốc Ottoman dưới trướng sultan Abdulmejid đệ nhất (ảnh dưới) dẫn đầu nỗ lực chống Nga bành chướng; đế quốc Ottoman, dù đang suy thoái, vẫn là thế lực đáng gờm và kiên định bảo vệ chủ quyền, duy trì kiểm soát lãnh thổ của mình, cụ thể ở hai eo biển chiến lược Bosporus và Dardanelles; tuy nhiên, năng lực chống cự Nga của đế quốc Ottoman đã bị trở ngại lớn bởi những vấn đề nội bộ, bao gồm căng thẳng sắc tộc, tham nhũng chính quyền và quân đội phung phí

đồng minh với đế quốc Ottoman có vương quốc Anh dưới quyền thủ tướng George Hamilton-Gordon (ảnh dưới: bá tước thứ 4 xứ Aberdeen) lo ngại vấn đề duy trì cân bằng quyền lực châu Âu và bảo đảm lợi ích của đế chế, cụ thể là tuyến đường thương mại Ấn Độ

chính phủ Anh lo sợ rằng người Nga thả phanh ảnh hưởng đế quốc Ottoman sẽ đe doạ lợi ích của đế quốc Anh (ảnh dưới: lính cao nguyên Anh trong chiến tranh Krym)

Pháp dưới trướng vua Napoleon đệ tam (ảnh dưới) tham gia chiến sự Krym với tư cách đồng minh của Ottoman, là cơ hội khẳng định tầm ảnh hưởng của Pháp lên Giáo hội Công giáo ở Jerusalem, lấy được ủng hộ trong nước, và tái thiết vị thế của Pháp là cường quốc châu Âu sau bê bối cách mạng năm 1848

năm 1855 vương quốc Sardinia dưới trướng vua Victor Emmanuel đệ nhị (ảnh dưới) và thủ tướng Camillo Benso (ảnh dưới: bá tước xứ Cavour) tham chiến để hiện diện ở sân khấu châu Âu và loại bỏ sức ảnh hưởng của Áo lên Ý, Sardinia coi việc tham chiến là động thái ngoại giao để giành được ủng hộ cho thống nhất nước Ý

năm 1852 Pháp và Nga tranh cãi về quyền lợi của dân thiểu số Thiên Chúa giáo ở Đất Thánh, bấy giờ thuộc đế quốc Ottoman

tranh chấp là về việc ai nên là người bảo vệ tín đồ Thiên Chúa ở Palestine, giáo hội Chính thống giáo Nga hay Công giáo Pháp, là biểu tưởng của cuộc tranh chấp rộng hơn cho sức ảnh hưởng lên đế quốc Ottoman đang suy tàn; bất chấp Ottoman nỗ lực giữ thế trung lập và 'ngoại giao cây tre' những đặc quyền của hai nhóm Thiên Chúa giáo, tình hình tiếp tục leo thang
năm 1853 Nicholas đệ nhất đã lấy tranh chấp tôn giáo làm cớ để thúc đẩy tham vọng của mình, tuyên bố Nga là quốc gia Chính thống Giáo bố, đưa quân đến hai thân vương quốc Danube là Moldavia và Wallachia bấy giờ Ottoman kiểm soát (ảnh dưới: nay là Romania) dưới danh nghĩa bảo vệ Chính thống Giáo

cuộc tấn công đã đe doạ đế quốc Ottoman và bị nhìn nhận rộng rãi là một động thái chiếm quyền kiểm soát hai eo biển nối biển Đen với Địa Trung Hải
đế quốc Ottoman gửi thông điệp cực lực phản đối hành động ngang ngược trên và yêu cầu Nga rút quân; khi Nga tảng lờ yêu cầu trên, tháng 10 năm 1853 Ottoman tuyên chiến; chiến sự mới đầu nổ ra ở hai thân vương quốc Danube và biển Đen, tàu chiến Nga tấn công vào đội tàu Ottoman ở Sinop đã đánh động Anh và Pháp giúp sức Ottoman
tháng 3 năm 1854 Anh và Pháp tuyên chiến Nga, chiến trường sớm chuyển sang bán đảo Krym, với việc quân Đồng Minh chú ý đánh chiếm căn cứ cảng Sevastopol
năm 1855 Sardinia tham dự với các cường quốc Đồng Minh, nhận thấy cơ hội giành được ưu ái chính trị cho sự nghiệp thống nhất Ý

tháng 9 năm 1854 trận Alma là đối đầu lớn đầu tiên giữa Nga và quân Đồng Minh, kết quả là chiến thắng của liên minh Pháp-Anh; bên bờ sông Alma, quân Đồng Minh đẩy lùi quân Nga và mở đường về Sevastopol; tuy nhiên, quân Đồng Minh mải đuổi đánh quân Nga rút lui nên đã chậm trễ vây hãm Sevastopol, khiến cuộc bố ráp bị kéo dài hơn 1 năm

tháng 10 năm 1984 trận Balaclava nổi tiếng nhất với cuộc tấn công của lữ đoàn kỵ binh nhẹ: nhận lệnh "nhầm", 678 khinh kỵ binh Anh đã xung phong vào "Thung lũng Tử thần" có 25000 pháo binh Nga trấn thủ

tháng 11 năm 1854 trận Inkerman khốc liệt nhất chiến tranh Krym, quân Nga muốn đột phá vòng vây Sevastopol bằng cách tấn công quân Đồng Minh ở nhiều mặt trận, nhưng đã thiệt hại nặng; trận chiến, còn gọi là trận 'Soldiers', được miêu tả là hỗn loạn, cận chiến trong sương mù dày đặc, với rất ít can thiệp từ mệnh lệnh chỉ huy cấp trên ở cả hai phe

tháng 10 năm 1854 đến tháng 9 năm 1855 công thành Sevastopol là sự kiện quyết định chiến tranh Krym; quân Đồng Minh ngỡ thắng nhanh, nhưng cuộc vây hãm kéo dài gần 1 năm vì những công sự kiên cố và sức kháng chiến kiên cường của thành phố; hai phe đều thiệt mạng nhiều, phát triển chiến tranh chiến hào và tiến bộ trong sử dụng pháo; Sevastopol thất thủ đã đánh dấu sự bắt đầu của một kết thúc cho Nga trong chiến tranh, dẫn đến những hiệp ước hoà bình được ký mới

chiến tranh Krym cho thấy chuyển dịch đáng kể trong chiến lược, chiến thuật và công nghệ quân sự, đặt nền móng cho chiến tranh hiện đại; về khía cạnh chiến lược, cuộc chiến phản ánh tầm quan trọng của kế hoạch hậu cần, vì thiếu kế hoạch đã gây ra khó khăn vất vả ở cả hai phe
trận công thành Sevastopol là ví dụ điển hình của một hình thái chiến tranh mới - chiến hào - đã trở thành đặc tính của chiến trận thế kỷ 20; cuộc vây hãm cũng phản ảnh sự cần thiết của chuỗi cung, công sự được-chuẩn-bị-kỹ-lưỡng và năng lực chịu đựng chiến sự kéo dài
yếu tố chiến thuật của chiến tranh Krym cũng thay đổi, nhờ công nghệ và thực tiễn chiến trường mới; một cải tiến lớn là ứng dụng súng trường Minié nạp đạn đằng nòng, có tầm xa và độ chuẩn xác cao hơn
tầm xa lớn hơn đã nâng cao lợi thế cho phía phòng thủ trên chiến trận, vì quân thủ có thể nấp sau công sự và bắn vào quân tấn công; chiến thuật cũ, ví dụ kỵ binh xung phong ở Balaclava, đã bị coi là càng lạc hậu khi đối mặt với súng trường và pháo binh

chiến tranh Krym xuất hiện một trong những trận chiến đầu tiên của những tàu thuỷ bọc sắt, khi hải quân Nga tự làm đắm tàu mình để chặn lối vào cảng Sevastopol; năm 1856 hoà ước Paris chính thức chấm dứt chiến tranh và cũng lập ra cán cân quyền lực mới ở châu Âu
năm 1856 hoà ước Paris (ảnh dưới) buộc Nga chấp nhận: tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đế quốc Ottoman, rút lại yêu sách làm một người bảo hộ của những tín đồ Thiên Chúa ở Ottoman

Chiến tranh Nga-Nhật
chiến tranh Nga-Nhật là chương đen tối nhất trong lịch sử hải quân Nga cho nên vẫn thu hút chú ý của sử gia quân sự và những ai quan tâm lịch sử quân sự Nga; hạm đội hoàng gia Nhật Bản gần như đánh bại những hạm đội Baltic và hạm đội Thái Bình Dương của Nga (ảnh dưới)

bấy giờ, hải quân hoàng gia Nga đang ở thời kỳ hiện đại, khổng lồ và mạnh mẽ nhất, trên lý thuyết; sau chiến bại, hạm đội Nga chỉ hồi sinh được sức mạnh hải quân ấy một lần duy nhất, thập niên 1970-1980 (ảnh dưới: tàu Nga ở Retvizan)

những thiên tài hải quân là đô đốc Zinovy Petrovich Rozhestvensky và đô đốc V.K. Witgeft đã không đánh bại được hạm đội Nhật khiêm tốn dưới quyền đô đốc Togo, ai là người có lỗi? Nhân viên kỹ thuật được giao trọng trách? Quân đội khi thất bại sẽ luôn, trước tiên, đổ lỗi thiết bị quân sự vô tích sự, theo góc nhìn của họ. Những người chế tạo ra công nghệ, mặt khác, sẽ chỉ ra sự thiếu chuyên nghiệp và không xứng đáng của quân lính
ngày 8 tháng 2 năm 1904 sau khi Nga từ chối yêu cầu của Nhật được kiểm soát Triều Tiên, Nhật tấn công hạm đội ở cảng Arthur (ảnh dưới: lựu pháo Nhật) và Tchemulpo; chiến sự đã tiên phong một số đặc điểm của chiến tranh những thập kỷ sau ấy

hai cường quốc đã tổng động viên một mức độ nhân lực, nguồn lực kinh tế và quân sự lớn chưa từng thấy; chiến sự vắt kiệt tài chính của bên thắng cuộc, tạo nên một núi nợ cho Nhật; chi tiêu chính phủ đã gấp đôi trong chiến tranh, gây ra thâm hụt ngân sách lớn
năm 1905 chiến tranh đã khích động một cuộc nổi dậy của giai cấp vô sản Nga, cho thấy chỉ có tầng lớp vô sản mới có thể đóng vai trò ngăn cản chiến tranh

năm 1907 tại hội nghị Stuttgart của Đệ nhị Quốc tế, Rosa Luxemburg (ảnh trên) kết luận: "nhưng cách mạng Nga (năm 1905) không chỉ nổi lên từ chiến tranh, nó còn phục vụ làm gián đoạn chiến tranh. Nếu không, sa hoàng chắc chắn đã tiếp tục cuộc chiến" - phát biểu tại uỷ ban 'Những xung đột quân sự và quốc tế'

năm 1899 Rosa Luxemburg viết trên tờ báo Leipziger Volkszeitung: "chia cắt và thôn tính châu Á xong, chủ nghĩa tư bản châu Âu không còn có nơi nào mới để thôn tính nữa. Sau đây, thế giới sẽ bị chia cắt và mọi nơi trên thế giới sẽ bị đòi chủ quyền bởi một nhà cai trị. Sớm hay muộn, câu hỏi phía Đông mới sẽ đi vào giai đoạn giống như của câu hỏi cũ, đã hoá thạch: từng bước một, các đối thủ châu Âu sẽ bắt đầu xích lại gần nhau, để rồi cuối cùng sẽ chỉ dừng lại sau khi đã đến điểm mà tại đó họ sẽ đối chọi nhau trực tiếp. Và những lực lượng kinh tế và chính trị, vốn đã được thả tự do, ngành công nghiệp lớn đã phát triển, chủ nghĩa quân phiệt khổng lồ, sẽ bắt đầu là gánh nặng cho toàn bộ xã hội vì họ không còn tìm được bất cứ đầu-ra nào nữa"

giữa thập niên 1850 Mỹ tiên phong mở cửa Nhật Bản cho chủ nghĩa tư bản, bắt đầu chạm trán Nhật Bản tranh giành vị thế thống trị ở Thái Bình Dương và Viễn Đông
sau chiến tranh Trung-Nhật 1894-1895 khi Pháp, Đức và Nga chung tay ngăn cản những cuộc thôn tính 'thái quá' của Nhật (ảnh dưới), lần này là Mỹ và Anh kiềm chế thắng lợi và sức mạnh của vị thế Nhật

giai đoạn đầu của chiến tranh Nga-Nhật, Mỹ và Anh hỗ trợ Nhật, nhưng sau đã rút tài trợ khi chiến sự gần kết thúc để gây áp lực lên Nhật vì Mỹ coi Nhật là đối thủ chính ở Viễn Đông; khi Mỹ ủng hộ hoà ước Nga-Nhật chấp nhận bá quyền của Nhật ở Triều Tiên, Nhật phải nhường Mỹ can thiệp ở Philippines
Mỹ coi việc Nhật kiểm soát Triều Tiên là biện pháp ngăn Nga bành chướng về phía Đông, nhưng Mỹ vẫn tụt hậu sau các nước châu Âu trong những cuộc thôn tính đế quốc thế kỷ 19, vì bận rộn khích lệ mở rộng chủ nghĩa tư bản ở miền Tây nước Mỹ, nên đã đến muộn trong cuộc phân chia miếng bánh Viễn Đông; năm 1898 phần bánh đầu tiên của Mỹ là Philippines được lấy từ Tây Ban Nha (ảnh dưới) là cuộc chiến đầu tiên Mỹ tổ chức bên ngoài lãnh thổ của mình; trong thời gian này, Mỹ sáp nhập Hawaii và giành kiểm soát đảo Wake và đảo Guam ở Thái Bình Dương

năm 1905 cách mạng Nga đã gây ra màn trình diễn tệ hại của quân đội Nga (ảnh dưới: trận Tsushima)

đầu tiên, hạm đội Nhật phục kích và phá huỷ hạm đội Thái Bình Dương của Nga; đồng thời, hạm đội Nhật đánh Liêu Dương ở Mãn Châu trước khi Nga kịp hội quân về Viễn Đông; diễn biến sớm làm nhụt chí chiến đấu của chính phủ Nga và do đó đưa cuộc chiến đến một kết thúc chóng vánh
mặc dù Nhật thắng trận Liêu Dương, họ cũng thiệt mạng 5300 (ảnh dưới) trước khi quân Nga rút lui, trong khi hạm đội Thái Bình Dương cũng rút được về cảng Lữ Thuận

cảng Lữ Thuận được trấn thủ bởi nhiều súng hạng nặng, và không thể bị tiếp cận từ biển; hải quân Nhật đã gọi quân đội đến đánh, mất nhiều tháng và thiệt hại quân số lớn để đột phá những công sự bê tông và chiếm được căn cứ; hải chiến cảng Lữ Thuận chủ yếu là chiến hào, sử dụng lựu pháo 28-cm, súng máy, lựu pháo liên thanh, lựu đạn và pháo dã chiến

(ảnh trên: tướng Nogi Maresuke hàng giữa, thứ hai từ bên trái, gặp tướng Anatoly Stessel)